Амаль паўгода таму дырэктарам будучага кралзнаўчага музея быў назначаны настаўнік гісторыі пятай школы горада, самаадданы энтузіаст краязнаўства Язэп Станіслававіч Машкала. Пра захапленні Язэпа Станіслававіча ў кватэры сведчыць многае. Па-першае, гэта, вядома, кнігі. Вельмі многа па гісторыі. этнаграфіі, краязнаўству. Нямала рэдкіх і нават адзінкавых экземпляраў. Напрыклад „Лісты да родных" Крашэўскага, „Біблілграфічны нарыс пра Карпінскага", выдадзены ў 1827 годзе... Ён з відавочным задавальненнем хваліцца мне сваёй багатай нумізматычнай калекцыяй. Паказвае наканечнік стралы. якую яго знаёмыя знайшлі недзе ў двары палаца Сапегаў у Ружанах, старадаўні срэбраны кубак... Дарэчы, большасць рэчаў, якія беражліва захоўвае Язэп Станіслававіч, так ці інакш звязаны з нашымі мясцінамі, з Пружаншчынай. Хутка яны зоймуць месца ў краязнаўчым музеі. Недалёка схаваны і баян. На ім у вольны час любіць Язэп Станіслававіч найграць якую-небудзь спадабаўшуюся мелодыю. Ён закончыў аддзяленне музычнага выхавання Гродзенскага музычнапедагагічнага вучылішча і лічыць гэта немалаважным фактам сваёй біяграфіі. Любіць займацца фотасправай. – Язэп Станіслававіч, вы, напэўна, чалавек не тутэйшы. Прозвішча Машкала дагэтуль на Пружаншчыне не сустракалася. Дзе вашы карані? – Я нарадзіўся ў старажытнай (ажно ў 15 стагоддзі ўпамінаецца ў летапісах намнога старэй Пружан) вёсцы Алешкаўцы, што на Шчучыншчыне. Але, лічу, што прозвішча перайшло да нас, трошкі, праўда, трансфармаваўшыся, з Літвы. Есць на Віленшчыне мястэчка Махшкгайлы. Тым не менш, я безумоўна, называю сябе беларусам, хаця ў пашпарце запісана, што паляк. У нашай вёсцы стаіць касцёл I, магчыма, таму большасць яе жыхароў лічыць сябе католікамі. Хаця і мянушкі, і ўсе традыцыі наогул спраўляюцца беларускія. У час не такіх ужо і частых сустрэч з братам у нас не на адзін вечар зацягваюцца размовы і нават спрэчкі на гэтую тэму: беларусы мы ці палякі? A ўвогуле, скажу я вам, вывучаць сваю радаслоўную, гісторыю сваіх родных мясцін вельмі цікавы і карысны занятак! – Таму вы і вырашылі прысвяціць гэтаму ўсё сваё жыццё? – Ну, тут трэба было б некалькі ўдакладніць. Бо гісторык, краязнаўца вывучае намнога шырэйшы аспект навук, чым толькі сваю радаслоўную. Я закончыў гістарычны факультэт Гродзенскага універсітэта. Паколькі к гэтаму часу ўжо ажаніўся і пераехаў у Пружаны, то і тэму cвaёй дыпломнай работы ўзяў мясцовую: “Пружанскі раён са старажытнейшых часоў да канца 19 стагоддзя". Яна была добра ацэнена, і мне параілі паступаць у аспірантуру без уступных экзамёнаў на атрыманне навуковай ступені, дзе цяпер і займаюся. Ужо здаў адзін кандыдацкі мінімум. Дысертацыю сваю хачу прысвяціць культуры пружанскай зямлі матэрыялаў у нашых мясцінах для яе напісання вельмі многа. Думаю. гэта павінна прынесці карысць развіццю краязнаўства ў нашым раёне. – Язэп Станіслававіч, вось ужо пяць месяцаў, як вы з'яўляецеся дырэктарам музея, якога па сутнасці ў Пружанах яшчэ няма. – Цяперашнім музеем можна назваць хіба што адзін з пакояў гарадскога Дома культуры, дзе мы складзіруем каштоўныя рэчы для будучага сапраўднага музея. Там ужо ёсць нямала цікавых экспанатаў. А ўвогуле амаль усе нашы экспанаты распісаны па паперах і захоўваюцца пакуль што ў іх уладальнікаў у большасці сваёй па вёсках, у сяброў „Спадчыны", у школах і школьных музеях. Гэта, напрыклад, прылады працы бонда¬раў, кушняроў, наканечнік ад стралы 15 стагоддзя, са старажытных прылад працы калаўрот. жорны, ткацкі станок, кераміка Такарэўскага, а таксама беларуская саматканая вопратка... Цэлы блакнот запісаны імёнамі…

Дэбаты вакол палаца-прыгажуна ў гарадскім парку скончыліся тым, што ў рэшце рэшт вырашылі размясціць там ваённы краязнаўчы музей, а таксама, незалежна ад яго, гульнёыя пакоі для дзяцей, більярдную, „Белую залу" з зімовым садам і аранжарэяй аддаць для айпачынку пажылых людзей. Па меры магчымаоці праходзяць і рэстаўрацыйныя работы. Скажу больш, калі ў кароткі тэрмін будзе зроблена сантэхніка, дык, па прагнозах спецыялістаў, усе астатнія работы будуць скончаны праз які год. Ну, а што музей, якія работы па яго стварэнню прааодзяцца зараз? Аб гэтым наша гутарка з гісторыкам-краязнаўцам Іосіфам МАШКАЛАМ: – Іосіф Станіслававіч, раскажыце, калі ласка, з чаго ўсё пачыналася. Як прыйшлі да думкі стварэння краязнаўчага музея у горадзе? – Наколькі мне вядома, думкі такія выказваліся даўно. Аднак справа па-сапраўднаму зрушылася з месца, калі ўзяліся за яе „спадчынцы” члены раённага клуба краязнаўцаў. Ездзілі па раёне, аднаўлялі помнікі, збіралі рэчы старажытных промыслвў. Знайшлося многа багатага матэрыялу, і, як вынік, з’явілася неабходнасць недзе ўсё гэта складваць і захоўваць. А ў хуткім часе было прынята рашэнне райвыканкама аб адвядзенні месца пад музей ў сядзібе, ў гарадскім ларку. Восенню і вясной мінулага года мы разам з метадычнымі работнікамі аддзела культуры ездзілі па вёсках раёна і цікавіліся народнымі промысламі: пляценнем, ткацтвам. ЁСЦЬ на прыкмеце і старажытная мэбля ў горадзе, Так, напрыклад, чатыры шафы XIX стагоддзя хоць зараз можна забіраць у музей, іх каштоўнасць бясспрэчная нават трывожна, што нехта іншы да гэтага скарбу дабярэцца. – А чаму зараз нельга ўзяцца за скупку ў насельніцтва ўсіх гэтых каштоўнасцей, што вы прыглядзелі? –Уся справа ў тым, і гэта наша асноўная праблема, што няма памяшкання, дзе можна захоўваць экспанаты. А таму скупка практычна не пачыналася, што проста недаравальна. Выкупляць экспанаты трэба, як мага хутчэй. Цана на старажытныя рэчы расце з кожным днём, ды і ахвотнікаў прыдбаць іх развялося шмат. – Аднак ёсць жа ў раёне іншыя нёвялічкія краязнаўчыя музеі, напрыклад, пры некаторых школах. Чаму б іх не ўзяць у памочнікі? – Такія музеі, як у Шанях, Магілёўцах, пры Доме культуры ў Клепачах, не гаворачы ўжо аб іншых, зроблены па-дылетанцку. Справа ў тым, што сабраны там далёка, не лепшыя ўзоры нашай культуры. Гаршкі, лапці, шліфаванае каменне многае з гэтага наогул не мае ніякай каштоўнасці. Бо ў свой час не вывучалася спецыялістамі, выстаўлялася насвет Божы ўсё, што трапляла пад руку. Адсутнічае пашпартызацыя і ўлік іх. Таму сёння гэты экспанат ёсць, а заўтра, напрыклад, пры замене кіраўніка яго ўжо няма. Пры такой арганізацыі справы няма гарантыі, што захаваюцца і нашы рэчы. Дарэчы, ужо згінулі некаторыя каштоўнасці, што былі знойдзены пры раскопках курганоў на Пружаншчыне, а ім проста няма цаны. Таму другім, не менш балючым пытаннем, застаецца ўлік усіх каштоўнасцей, які ў раённым аддзеле культуры практычна адсутнічае. Думаю, гэта работай змог бы заняцца музей. Як, дарэчы, і вырабам экспанатаў-дублікатаў, бо вельмі многія матэрыялы раскопак знаходзяцца ў запасніках Акадэміі навук Рэспублікі Беларусь. – I якім жа Вам бачыцца раённы краязнаўчы музей? – Папершае, музей будзе заснаваны на мясцовым матэрыяле. Многа пружанскіх экспанатаў знаходзіцца ў філіяле Брэсцкага музея выратаваных каштоўнасцей, якія, спадзяемся, апошні нам верне хаця б часткова. Многа ўаагі варта ўдзяліць этнаграфіі і фальклору, заняцца супрацоўніцтвам з…

У старажытнай графскай сядзібе ў гарадскім парку працягваюцца рэстаўрацыйыя рабогы. Пасля іх заканчэння тут будзе адкрыты краязнаўчы музей, экспазіцыя якога павінна захаваць гісторыю Пружаншчыны, быт і традыцыі мясцовых жыхароў, расказаць аб раслінным і жывёльным свеце раёна, рэдкіх раслінах, жывёлах, птушках, гістарычных падзеях, выдатных палітычных, культурных дзеячах, народных умельцах Пружаншчыны і  многім  іншым. Са старонак газеты хочацца сардэчна падзякаваць за перададзеныя ў падарунак музею экспанаты Мартынюк Антаніну МІкалаеўну, Курачынскага Васіля Іванавіча, Дэшка Аляксандру Уладзіміраўну, Савіцкую Святлану Арсенцьеўну, Фодарук Алу Гворпеўну, Ліхалетаву Гаццяну Мікапаеўну, Чарнякевіч Іанну васільеўну, Сімаковіч Ірыну Маратаўну, Пацапню Раісу Іванаўну, Хадаровіча Аляксандра Валер'евіча, Дарошка Аляксандра Іванавіча, Азяркевіч Валянціну Сцяпанаўну, Бармуту Анастасію Несцераўну, Здановіч Ніну Іосіфаўну. Паважаныя жыхары раёна! КалІ у вас есць прадметы, якія прадстаўляюць гістарычную і культурную каштоўнасць - не спяшыце ад Іх пазбавіцца, лепш перадайце іх у ствараемы музей. Падкажыце, у каго з суседзяў, сяброу, знаёмых ёсць прадметы, якія павінны займаць месца у музеі, раскрываць гісторыю нашага краю Прыходзьце да нас па адрасу: г.Пружаны  вул., Савецкая ,12 Званіце па тэлефоне 2-16-19

У Пружанах даўно вядзецца рэстаўрацыйная работа ў так званай «Графскай сядзібе». Аб ix ходзе расказаў нашаму карэспандэнту загадчык аддзела культуры райвыканкома Ю.М. Котаў. - Юрый Міхайлавіч, ужо шмат гадоў стаіць у будаўнічых рыштаваннях сядзіба ў старым парку. А прыкметных зрухаў штосьці не відаць. - Зрухі есць, хоць знешне і не вельмі бачныя. Рэстаўрацыю сядзібы планавалася закончыць сёлета. Але з-за фінансавых цяжкасцей відавочна, што ў поўным аб'ёме рэстаўрацыйныя работы выкананы не будуць. Згодна з праектнымі ўмовамі, да сядзібы неабходна яшчэ пракласці 300 метраў цеплатрасы. Гэта будзе каштаваць прыкладна 160—180 мільёнаў рублёў. На гэты год Дзяржкамітэтам «Белрэстаўрацыя» на завяршэнне работ на сядзібе выдзелена 570 мільёнаў рублёў. Амаль палавіна гэтых сродкаў ужо выкарыстана ў першым квартале. Узнікла праблема: альбо ўвесці частку сядзібы ў эксплуатацыю, альбо выкарыстаць грошы на цеплатрасу. Акрамя таго, днямі камісіяй «Белрзстаўрацыі» ўстаноўлена, што ацяпляльная сістэма сядзібы, сантэхнічныя работы былі выкананы няякасна, з парушэннямі праекта, у выніку за мінулую зіму частка ацяпляльнай сістэмы размарожаныя. На яе аднаўленне неабходны дадатковыя сродкі, На наш погляд (з такой прапановай райаадзел культуры выйшаў на Дзяржкамітэт •«Белрэстаўрацыя»), да пачатку ацяпляльнага сезона неабходна здаць у эксплуатацыю палову ці хоць бы трэць будынка, з тым, каб тут размясціць карцінную галерэю, частку вучэбных класаў школы мастацтваў, музычную гасцёўню. - Але ж гараджане чакаюць адкрыцця краязнаўчага музея. - На жаль, з-за недахопу сродкаў частка будынка, адведзеная пад краязнаўчы музей, сёлета не будзе адрамантавана. Аддзелам культуры, работнікамі музея сёлета робіцца ўсё магчымае па назапашванню, вывучэнню, апісанню экспанатаў будучага музея з тым, каб адразу пасля заканчэння рэстаўрацыі памяшкання адкрыць экспазіцыю. ЗАХАВАЛЬНІЦУ ФОНДАЎ КРАЯЗНАЎЧАГА МУЗЕЯ АЛЕНУ СЯРГЕЕЎНУ ПЯТРАНЬ МЫ ЗАСТАЛІ ЗА САРТАВАННЕМ ЭКСПАНАТАЎ. У трох невялікіх пакойчыках на другім паверсе былога будынка цэнтральнай раённай бібліятэкі іх сабрана ўжо нямала. Усё гэтае багацце патрабуе карпатлівай работы — сістэматызацыі, апісання. Узоры керамікі ад абломкаў посуду ранняга неаліту да мудрагелістых гліняных гаршчкоў, збанкоў чорна задымленай і жоўтай глазураванай керамікі вырабу такіх майстроў нашага часу, як А.Р.Такарэўскі, А.Р.Самайлюковіч. Абавязковай часткай, напэўна, кожнага краязнаўчага музея з'яўляецца паказ прылад для працы і вайны нашых продкаў У старажытныя часы паміж імі не было вялікай розніцы, Гэта рознай формы крамянёвыя нажы, сякеры, матыкі. наканечнікі стрэлаў. Шмат цікавых вырабаў з саломы І лазы, якія служылі нашым продкам для захавання, пераносу збожжа: корабы, шыянкі, сявенькі Сабрана шмат драўляных, у тым ліку бандарных вырабаў самага шырокага прызначэння: куфры, начоўкі, карыты, ступы, вадзянка, даёнка, качалкі, саўкі. Ёсць рэдкія рэчы,напрыклад, ліхтар якім сто год таму карыстаўся селянін. Ірына Маркаўна Сімановіч з Пружан ахвяравала музею бронзавы Георгіеўскі крыж «За службу на Каўказе» (1864 г., яго яна знайшла ў агародзе). Ёсць дзве карціны, выкананыя алеем на палатне ў 1925 годзе невядомым мастаком, старажытныя манеты і папяровыя грошы, кнігі, дакументы. Экспазіцыя музея будзе расшырацца. Асобныя яе раздзелы будуць прысвечаны Белавежскай пушчы, яе жывёльнаму і расліннаму свету. А таксама шырокаму паказу керамікі Пружаншчыны — характэрнай рысы культуры нашага краю. Пакуль працягваецца назапашванне экспанатаў. Разам з захавальніцай Аленай Сяргееўнай Пятрань мы звяртаемся да ўсіх грамадзян раёна, зацікаўленых у хутчэйшым адкрыцці ў нашым горадзе краязнаўчага музея, з просьбай ахвяраваць для музея рэчы, якія сведчаць аб культуры нашых продкаў альбо вядомых гістарычных падзеях. Гэта…